پارس ایزوتوپ را در شبکههای اجتماعی دنبال کنید:
معرفی کلی آزمایشگاه دزیمتری ثانویه SSDL
پرتوهای یونساز نقشی حیاتی در زمینه‌های پزشکی، کشاورزی، صنعتی و آموزشی ایفا می‌کنند. امروزه منابع مختلفی نظیر چشمههای رادیواکتیو، دستگاههای مولد پرتوی X و شتاب‌دهنده‌های ذرات به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای اندازه‌گیری خروجی این دستگاه‌ها، از دزیمتر یا سنجش‌گر پرتو استفاده می‌شود که دقت و صحت عملکرد آن‌ها اهمیت بالایی دارد.
✅ اهمیت کالیبراسیون و استانداردسازی دزیمترها
دقت عملکرد یک دزیمتر وابسته به طراحی و کیفیت ساخت آن است، اما صحت نتایج به تأیید یک مرجع استاندارد نیاز دارد. به همین منظور، آزمایشگاه‌هایی با عنوان آزمایشگاه دزیمتری استاندارد فعالیت دارند که در دو سطح تقسیم می‌شوند:
آزمایشگاههای دزیمتری استاندارد اولیه (Primary Standards Dosimetry Laboratory)
آزمایشگاههای دزیمتری استاندارد ثانویه (Secondary Standard Dosimetry Laboratory)
🔬 نقش آزمایشگاه SSDL پارس ایزوتوپ
این آزمایشگاه در سال ۱۳۷۰ در «مرکز تحقیقات کشاورزی و پزشکی هسته‌ای کرج» که امروزه با نام “مرکز تحقیقات سلامت و کشاورزی البرز” شناخته می شود، راهاندازی شد و از سوی آژانس بینالمللی انرژی اتمی (IAEA) به‌عنوان آزمایشگاه ملی کالیبراسیون و دزیمتری تأیید شده است. SSDL پارس ایزوتوپ یکی از اعضای شبکه بینالمللی SSDL است که با مشارکت سازمان بهداشت جهانی (WHO) و آژانس انرژی اتمی در سال ۱۹۷۶ شکل گرفت.
🌍 جایگاه جهانی و مأموریت
آزمایشگاههای SSDL پل ارتباطی میان آزمایشگاههای استاندارد اولیه و کاربران پرتوهای یونساز هستند. با افزایش کاربرد پرتوها در صنایع مختلف، مراکز اولیه توان پاسخگویی به نیازهای گسترده را نداشتند؛ بنابراین وظیفه خدمات‌دهی دزیمتری و کالیبراسیون تجهیزات به مراکز ثانویه سپرده شد. در این میان، مراکز اولیه بیشتر روی تحقیقات و ارتقاء روش‌های اندازه‌گیری تمرکز دارند.
🎯 ویژگی‌های برجسته SSDL پارس ایزوتوپ
تأسیس‌شده بر پایه استانداردهای بینالمللی
مورد تأیید IAEA به‌عنوان مرجع ملی
کیفیت بالا در خدمات کالیبراسیون و اندازه‌گیری
همکاری مستمر با شبکه جهانی و مراکز بین المللی اندازه شناسی نظیر BIPM
معرفی کلی آزمایشگاه دزیمتری ثانویه SSDL
آزمایشگاه دزیمتری استاندارد ثانویه پارس ایزوتوپ متشکل از آزمایشگاههای تخصصی متعددی است که هر یک وظیفه‌ای خاص در حوزه سنجش و کالیبراسیون پرتوی دارند. این بخش‌ها عبارت‌اند از:
آزمایشگاه پزشکی هسته‌ای
آزمایشگاه سطح درمانی
آزمایشگاه سطح حفاظتی
آزمایشگاه سطح تشخیصی
آزمایشگاه پزشکی هسته‌ای
پیشرفت‌های علمی در حوزه پزشکی هسته‌ای، امکانات بی‌نظیری برای تشخیص و درمان بیماری‌ها فراهم کرده است. یکی از اجزای کلیدی این پیشرفت‌ها، رادیوداروها هستند که به عنوان ابزار مؤثر در شناسایی بیماری‌ها و مدیریت درمان بیماران به کار می‌روند. اما این تأثیرگذاری تنها زمانی به حداکثر می‌رسد که صحت اندازه‌گیری اکتیویته تزریقی کنترل شود. در این میان، دُز کالیبراتورها به عنوان ابزار اصلی برای سنجش اکتیویته نقش حیاتی ایفا می‌کنند. این دستگاه امکان اندازه‌گیری دقیق اکتیویته رادیوداروها را برای کاربران فراهم میکند. بدین ترتیب، وجود یک برنامه جامع تضمین کیفیت برای اندازه‌گیری دقیق پرتوزایی، الزامی است. آزمایشگاه دزیمتری استاندارد ثانویه پارس ایزوتوپ (SSDL)، به عنوان مرجع رسمی و ملی، مسئول تضمین صحت و ایمنی تجهیزات سنجش پرتوزایی در مراکز پزشکی هسته‌ای کشور است.
🧪 پزشکی هسته‌ای در ایران
⦁ تعداد مراکز فعال: ۲۴۵ مرکز
⦁ ۲۲۷ مرکز مجهز به دستگاههای SPECT / SPECT-CT
⦁ ۱۸ مرکز دارای تجهیزات PET/CT
⦁ شرکت خدمات‌دهنده: شرکت پارس ایزوتوپ (تنها مسئول تولید، توزیع و توسعه رادیوداروها و کالیبراسیون دز کالیبراتورها و Auto Injector در کشور)
⦁ دسترسی جمعیت به خدمات پزشکی هسته‌ای: حدود 05/3 مرکز به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت
⦁ این شاخص نشانگر سطح دسترسی و توزیع جغرافیایی این مراکز در سراسر کشور است.
🎯 خدمات تخصصی آزمایشگاه در حوزه پزشکی هسته‌ای
آزمایشگاه SSDL پارس ایزوتوپ با رعایت استانداردهای بینالمللی ، خدمات زیر را به مراکز پزشکی هسته‌ای ارائه میدهد:
⦁ کالیبراسیون دز کالیبراتورها برای اندازه‌گیری اکتیویته رادیوداروهای تزریقی مانند 131I, 99mTc, 18F, 68Ga, 177Lu و …
⦁ کالیبراسیون Auto Injectorها به‌منظور بررسی صحت حجم، زمان‌بندی و نرخ تزریق خودکار رادیوداروها به بیماران
⦁ اجرای آزمون‌های کنترل کیفی دوره‌ای و پذیرشی طبق الزامات استاندارد ملی ایران به‌شماره 10574
⦁ صدور گواهی معتبر کالیبراسیون با قابلیت ردیابی به آزمایشگاههای مرجع بینالمللی
⦁ مشاوره تخصصی در انتخاب، راهاندازی و آز مون صحه‌گذاری تجهیزات اندازه گیری اکتیویته
🏥 نقش در ارتقاء سلامت و ایمنی پرتویی
با بیش از ۲۷۰ مرکز پزشکی هسته‌ای فعال در کشور، خدمات SSDL پارس ایزوتوپ بخش حیاتی از چرخه سلامت را شکل میدهد:
⦁ افزایش اعتماد‌پذیری نتایج تصویربرداری عملکردی
⦁ کاهش خطاهای تزریق رادیودارو و ارتقاء ایمنی بیمار
⦁ اطمینان از رعایت دز پرتویی مجاز برای پرسنل و بیماران
⦁ ارتقاء اعتبار علمی مراکز درمانی در سطح ملی و بینالمللی
🛡️ استانداردهای مرجع و الزامات قانونی
تمامی فعالیتها مبتنی بر اسناد معتبر بینالمللی و ملی شامل موارد زیر انجام میپذیرد:
⦁ سند TRS-454 آژانس بین المللی انرژی اتمی
⦁ استاندارد ملی ایران به‌شماره 10574: آیین کار برقراری و نگهداری کالیبراسیون کالیبراتورهای رادیونوکلئید پزشکی و کنترل کیفی آن‌ها
آزمایشگاه سطح درمانی
در این آزمایشگاه مفاهیم، تجهیزات و اندازه گیری ها در راستای حفظ قابلیت ردیابی دز در پرتودرمانی و کنترل کیفی شتابدهنده های خطی پزشکی می باشد.
تجهیزات آزمایشگاه سطح درمان
– دستگاه پرتودهی با چشمه کبالت -60
– اتاقک های یونش کلاس مرجع سطح درمانی
– الکترومترهای کلاس مرجع
– فانتوم آب دزیمتری
– تجهیزات و نرم افزار کنترل کیفی دستگاه های پرتودرمانی
خدمات قابل ارائه شده در آزمایشگاه سطح درمان
– كاليبراسيون دزيمترهاي پرتو درماني
کالیبراسیون انواع اتاقکهای یونش سطح درمانی استوانه ای و صفحه موازی در محیط های آب و هوا (به درخواست مشتری) مطابق استانداردهای بین المللی.
– دزیمتری و کنترل کیفی دستگاه های پرتودرمانی
دزیمتری و کنترل کیفی انواع شتابدهنده های پرتو درمانی مطابق با استانداردهای بین المللی انجام می شود. دزیمتری و کنترل کیفی دستگاه های مدرن پرتودرمانی مانند هالسیون، توموتراپی، IORT، سایبرنایف و گامانایف از خدمات جدید آزمایشگاه می باشند.
– كنترل كيفي Multi Leaf Collimator (MLC)
کنترل کیفی MLC انواع شتابدهنده های درمانی ساخت شرکت های مختلف داخلی و خارجی از خدمات آزمایشگاه می باشد. تحلیل نتایج تست با استفاده از نرم افزاری که در داخل آزمایشگاه توسعه داده شده است انجام می شود.
– کنترل کیفی Electronic Portal Imaging Device (EPID)
کنترل کیفی EPID انواع شتابدهنده های خطی با استفاده از فانتوم کنترل کیفی انجام می شود.
– دزیمتری، کنترل کیفی دستگاه های براکی تراپی و کالیبراسیون اتاقک یونش چاهکدار براکی تراپی
اندازه‌گیری قدرت کرمای چشمه دستگاه براکی تراپی بر اساس استاندارد بین المللی انجام میگیرد.
– صدور گواهي آزمون دماسنج و فشارسنج
عملکرد انواع دماسنج و فشارسنج مورد استفاده جهت دزیمتری دستگاه های پرتودرمانی در آزمایشگاه با استفاده از دماسنج و فشارسنج کلاس مرجع مطابق با استانداردهای بین المللی مورد بررسی قرار می گیرد.
– دزیمتری نشت فوتون و نوترون بونکر دستگاه های پرتودرمانی
– بازرسی دزیمتری سیستم طراحی درمان مطابق استاندارد آژانس بین المللی انرژی اتمی
برنامه توسعه‌ای آزمایشگاه سطح درمان
تهیه و خرید دستگاه پرتودهی کبالت جدید و تجهیزات دزیمتری مرتبط
استقرار استاندارد ایزو 17025
بازرسی سیستم طراحی درمان با قابلیت IMRT
همکاری های بین المللی
اجرای پروژهی مشترک با آژانس بین المللی انرژی اتمی در راستای بازرسی سیستم طراحی درمان دستگاه های براکی تراپی
آزمایشگاه سطح حفاظتی
در این آزمایشگاه کلیه مفاهیم، ابزارها و اندازهگیریها برپایه حفاظت از پرتوگیری ناشی از پرتوهای یونساز میباشد.
از جمله فعالیتها و اهداف مهم آزمایشگاه سطح حفاظتی، ردیابی دز میباشد. برای این کار از اتاقکهای یونش استاندارد ثانویه که در آزمایشگاههای دزیمتری استاندارد اولیه (PSDL) یا آژانس بینالمللی انرژی اتمی (IAEA) کالیبره شدهاند، استفاده میگردد. در این آزمایشــگاه، دستگاههای پرتودهی که دارای چشمههای Cs-137 و Co-60 هستند و فانتومهای معادل قسمتهای مختلف بدن انسان وجود دارند.
خدمات جاری آزمایشگاه شامل کالیبراسـیون انــواع دزیمترهــای ســطح حفاظتــی مانند دزیمترهــای محیطــی، دزیمترهـای فـردی، پایشـگرهای محیطـی، آلودگی سـنجها، هشــداردهندهها و …. و همچنین پرتودهی انواع نمونهها در میدان پرتوهای گاما و ایکس میباشد. همچنیــن برخــی تعمیــرات دزیمترهـا نیـز در ایـن آزمایشـگاه صورت میپذیرد.
از جمله اهداف مهم این آزمایشگاه ابتدا استقرار ISO 17025 در اسکوپهای مختلف خدمات میباشد. به روزرسانی سیستم پرتودهی بتا با همکاری PSDL کشور روسیه هدف بعدی آزمایشگاه سطح حفاظتی است. همچنین راه اندازی بروزترین آزمایشگاه کالیبراسیون نوترون بر اساس ISO 8529 نیز از برنامههای این آزمایشگاه میباشد.
شـکل زیر نمایی از آزمایشگاه سطح حفاظتی میباشد که دسـتگاه پرتودهـی مجهـز بـه چشـمه Cs-137 را نشـان میدهد.
لیست خدمات:
⦁ کالیبراسیون دستگاههای سنجش پرتو فردی
⦁ کالیبراسیون دستگاههای سنجش پرتو محیطی
⦁ کالیبراسیون دزیمترهای قلمی
⦁ کالیبراسیون دزیمترهای هشداردهنده پرتو
⦁ کالیبراسیون دستگاههای سنجش آلودگی
⦁ کالیبراسیون دستگاههای پایش پرتو
⦁ کالیبراسیون اتاقکهای یونش محیطی
⦁ پرتودهی استاندارد نمونه در میدان فوتون
⦁ تعیین لایه نیمجذب (HVL)
⦁ اسپکترومتری
فرآیند کالیبراسیون طبق اسناد زیر انجام میگردد:
⦁ ISO 4037- (1-4)
⦁ Safety Report Series No. 16 (SRS 16)
⦁ ISO 29661
آزمایشگاه سطح تشخیصی
آزمایشگاه سطح پرتو تشخیصی با پرتوهای ایکس در سطح تشخیص پزشکی و تجهیزات مرتبط با آن سرو کار دارد، در حال حاضر این آزمایشگاه به دستگاه مولد پرتو ایکس صنعتی مجهز شده است. دستگاه پرتودهی ایکس دارای بیشینه انرژی 320 کیلو ولت و شدت جریان 26 میلی آمپر با مدل دو قطبی که از دو منبع ژنراتور ولتاژ منفی و مثبت تغذیه میکند. سیستم پرتودهی ایکس آزمایشگاه در بونکر شیلد شده با ابعاد و الزامات مناسب از منظر حفاظت در برابر پرتوها، مطابق با استانداردهای جهانی قرار داده شده است. مراحل نصب و راهاندازی این دستگاه در راستای خدمترسانی به مراکز تشخیص پزشکی و مراکز تحقیقاتی کار با پرتو ایکس تشخیصی در حال انجام است.
خدمات قابل ارائه در آزمایشگاه سطح پرتو تشخیصی
⦁ پرتودهی و کالیبراسیون انواع مختلف دزیمترهای مورد استفاده در سطوح تشخیص پزشکی از جمله رادیولوژی، سیستمهای تصویربرداری توموگرافی( سیتی اسکن، پت سیتی و ….) ، فلوروسکوپی ( آنژیوگرافی، سنگ شکن، C- arm و …)، تصویربرداری فک و صورت (تک دندان، CBCT، سفالومتری و پانوروکسی و …)
⦁ دزیمتری و کنترل کیفی انواع مختلف دستگاههای پرتو تشخیصی
⦁ کالیبراسیون و کنترل کیفی تجهیزات دزیمتری شرکتهای ارائه دهنده خدمات به مراکز پرتو تشخیصی
⦁ پرتودهی نمونه‌های تحقیقاتی مرتبط با آزمایشگاه ایکس
استانداردهای استفاده شده در آزمایشگاه پرتو تشخیصی
⦁ (TRS 457) Dosimetry in Diagnostic Radiology: An International Code of Practice
⦁INTERNATIONAL STANDARD NORME INTERNATIONALE (IEC 60601-1-3)
